جرم ترک انفاق و نحوه اثبات آن؛ راهنمای کامل و قابل فهم

جرم ترک انفاق یکی از شایع‌ترین اختلافات خانوادگی است و معمولاً زمانی مطرح می‌شود که زن یا سایر افراد واجب‌النفقه، از طرف سرپرست خود حمایت مالی دریافت نمی‌کنند. در بسیاری از پرونده‌ها، زن به دلیل مشکلات مالی، ناچار است برای دریافت نفقه قانونی خود از شوهر به دادگاه مراجعه کند. این مقاله با بیانی ساده و روان، همه نکات مهم درباره ترک انفاق و نحوه اثبات آن را توضیح می‌دهد تا بدون نیاز به دانش حقوقی نیز بتوانید مسیر شکایت را بشناسید.
✨ (نفقه شامل هزینه‌های ضروری مثل خوراک، پوشاک، مسکن، درمان و نیازهای متعارف است.)

ترک انفاق یعنی چه؟

اگر شخصی که قانون او را موظف به پرداخت نفقه کرده—معمولاً شوهر—این وظیفه را انجام ندهد، ترک انفاق رخ می‌دهد.
در حقوق ایران، نفقه زن از زمان عقد دائم بر عهده شوهر است، حتی اگر زن از نظر مالی بی‌نیاز باشد. بنابراین اگر مرد بدون دلیل قانونی از پرداخت نفقه خودداری کند، مرتکب جرم شده و قابل تعقیب کیفری است.

مجازات ترک انفاق طبق قانون، حبس تا پنج ماه و یک روز است.

چه کسانی می‌توانند شکایت ترک انفاق ثبت کنند؟

۱. زن نسبت به شوهر
۲. فرزندان نسبت به پدر
۳. والدین نسبت به فرزند، در شرایط خاص

اما شایع‌ترین نوع این پرونده، ترک انفاق زن است؛ زیرا زن همیشه مستحق نفقه است مگر در شرایط خاص.

✨ (زن تنها در صورت «نشوز» مستحق نفقه نیست.)

شرایط تحقق ترک انفاق

برای اینکه ترک انفاق در دادگاه پذیرفته شود، سه شرط باید وجود داشته باشد:

۱. رابطه واجب‌النفقه (معمولاً زوجیت دائم)
۲. تمکین زن، مگر اینکه مرد نتواند عدم تمکین را ثابت کند
۳. توانایی مالی مرد

اگر مرد توان مالی داشته باشد اما عمداً پرداخت نکند، جرم محقق می‌شود.

آیا عدم تمکین باعث سقوط نفقه می‌شود؟

بله، اما فقط وقتی که دادگاه این موضوع را با حکم قطعی تأیید کند.
تا زمانی که حکم تمکین صادر نشده، مرد نمی‌تواند از این موضوع به عنوان دفاع استفاده کند.

نفقه شامل چه هزینه‌هایی است؟

نفقه فقط یک مبلغ ساده نیست، بلکه شامل همه نیازهای متعارف زن است:

۱. خوراک و پوشاک
۲. مسکن مناسب
۳. وسایل ضروری زندگی
۴. هزینه‌های درمان
۵. رفت‌وآمد
۶. نیازهای فرهنگی و اجتماعی در حد شأن زن

✨ نفقه براساس شرایط خانوادگی، موقعیت اجتماعی و عرف جامعه تعیین می‌شود.

مجازات کیفری ترک انفاق

اگر مرد با وجود توانایی مالی، نفقه زن را نپردازد، دادگاه می‌تواند برای او:

حبس تعزیری تا پنج ماه و یک روز

صادر کند.
ترک انفاق جرم «مستمر» است؛ یعنی هر روز ادامه پیدا کند، زن همچنان حق شکایت دارد.

نحوه شکایت کیفری ترک انفاق

برای ثبت شکایت، زن می‌تواند به:

• دادسرای محل سکونت
• یا کلانتری محل زندگی

مراجعه کند.

مراحل رسیدگی:

۱. ثبت شکایت
۲. احضار شوهر
۳. بررسی توان مالی مرد
۴. اخذ اظهارات طرفین
۵. صدور حکم

زن باید ثابت کند که نفقه دریافت نکرده است و تمکین او برقرار بوده.

✨ مرد نمی‌تواند بدون دلیل بگوید «پول ندارم» مگر اینکه واقعاً و با سند ثابت کند.

راه‌های اثبات ترک انفاق

اثبات ترک انفاق معمولاً آسان است. مهم‌ترین دلایل شامل:

۱. سند ازدواج

برای اثبات رابطه زوجیت.

۲. شهادت شهود

مثل خانواده، همسایه‌ها یا افرادی که بدانند زن بدون هزینه رها شده است.

۳. نبود رسید پرداخت

اگر مرد هیچ واریزی یا رسید هزینه نداشته باشد، این خودش دلیل است.

۴. اظهارنامه رسمی

زن می‌تواند اظهارنامه‌ای برای مطالبه نفقه بفرستد.
عدم پاسخ یا سکوت مرد در برابر آن، به نفع زن است.

✨ ارسال اظهارنامه یکی از قوی‌ترین راه‌های تقویت پرونده است.

۵. گزارش مددکار اجتماعی

در مواردی که زن واقعاً در تنگنای مالی قرار دارد.

آیا ترک انفاق بدون شکایت رسیدگی می‌شود؟

خیر.
ترک انفاق جرم قابل گذشت است و فقط با شکایت زن یا واجب‌النفقه آغاز می‌شود.
در صورت گذشت شاکی، پرونده بسته خواهد شد.

اگر مرد ادعا کند نفقه را نقدی پرداخت کرده است چه می‌شود؟

اگر مرد رسید یا سندی نداشته باشد، حرفش قابل قبول نیست.
او باید یکی از مدارک زیر را ارائه کند:

• رسید بانکی
• رسید پرداخت با امضای زن
• پیام‌های معتبر که هزینه‌ها را نشان دهد

آیا وضعیت مالی زن تأثیری دارد؟

نه.
حتی اگر زن ثروتمند باشد، باز هم شوهر موظف است نفقه را بدهد.

آیا ترک انفاق کوتاه‌مدت هم جرم است؟

بله.
حتی یک ماه نپرداختن نفقه نیز جرم محسوب می‌شود—اگر مرد توان مالی داشته باشد.

تفاوت نفقه کیفری و نفقه حقوقی

نفقه شامل دو نوع مطالبه است:

۱. نفقه گذشته (حقوقی) – زن باید به دادگاه خانواده مراجعه کند.
۲. نفقه جاری (کیفری) – زن می‌تواند شکایت ترک انفاق کند.

معمولاً وکیل‌ها هر دو دعوا را هم‌زمان برای زن مطرح می‌کنند.

نقش وکیل در پرونده ترک انفاق

پرونده ترک انفاق هم بخش کیفری دارد هم حقوقی.
یک وکیل می‌تواند:

۱. مدارک لازم را جمع‌آوری کند
۲. ادعای عدم تمکین را رد کند
۳. توان مالی مرد را اثبات کند
۴. حکم نفقه معوقه را سریع‌تر بگیرد
۵. از زن در مقابل تهدیدات یا فشارهای خانوادگی حمایت کند

✨ حضور وکیل در پرونده ترک انفاق معمولاً نتیجه را بسیار سریع‌تر می‌کند.

جمع‌بندی نهایی

ترک انفاق یکی از موضوعات مهم و حمایتی در قانون ایران است و هدف آن جلوگیری از آسیب مالی و روانی به زن و فرزندان است. اگر مرد با وجود توانایی مالی، نفقه ندهد، زن می‌تواند شکایت کیفری تا مرحله مجازات را دنبال کند. اثبات ترک انفاق سخت نیست و با اسناد ساده‌ای مانند سند ازدواج، نبود پرداخت و اظهارنامه قابل اثبات است.
استفاده از مشاوره حقوقی نیز می‌تواند مسیر شکایت را روشن‌تر و کوتاه‌تر کند.

معرفی مؤسسه حقوقی عدالت دانان

اگر نیاز به دریافت مشاوره تخصصی درباره ترک انفاق، مطالبه نفقه گذشته، الزام به تمکین یا سایر دعاوی خانواده دارید،
مؤسسه حقوقی عدالت دانان با تیمی از وکلای متخصص در این حوزه می‌تواند از ابتدا تا انتهای پرونده همراه شما باشد.

وب‌سایت قابل کلیک:
https://edalatdanan.com